Compost wordt niet voor niets het zwarte goud van de tuin genoemd. Het is het neusje van de zalm in moestuinland. Zonder compost raakt je bodem uit balans en uiteindelijk ook uitgeput. Het is een donkere substantie die ontstaat wanneer plantenresten en andere organische bestanddelen worden afgebroken en gaan verteren. Compost staat in voor het luchtig maken van je bodem en het in stand houden van alle bodemleven dat er zich in schuilhoudt.
Over humus en compost
Humus en hummus zijn twee totaal verschillende dingen, laten we dat eerst even duidelijk maken. Hummus is een lekkere puree van kikkererwten, terwijl humus een zwarte substantie is die je in de tuin gebruikt om de bodem te verrijken. Is humus dan hetzelfde als compost? Niet helemaal. Bij zowel humus als compost is het eindresultaat een donkere stabiele substantie die niet of nauwelijks door de bodem wordt afgebroken, erg luchtig is en de eigenschap heeft water en voedingsstoffen vast te houden. Een essentieel element om je bodem gezond te houden, kun je wel stellen. Humus verschilt in die zin van compost dat het op een natuurlijke, ongedwongen manier is ontstaan. Compost daarentegen wordt door ons – tuiniers – gemaakt omdat we plantenresten en andere organische afbreekbare elementen bij elkaar brengen om te worden afgebroken door onder andere wormen, bacteriën en schimmels. Zowel humus als compost bevat nauwelijks voedingsstoffen, maar heeft wel de majestueuze eigenschap om voedingsstoffen vast te houden. Je kunt er dus van uitgaan dat humus het ankerpunt is van de voedingsstoffen in je bodem. Zonder humus zouden alle belangrijke elementen wegspoelen.
Humus…
- … is kruimelig van structuur.
- … ruikt naar verse grond, maar stinkt niet.
- … is donkerbruin, bijna zwart.
- … is net omdat het zo luchtig is in staat om een paar keer zijn eigen gewicht aan water op te nemen.
Hoe begin je?
Het summum van elk moestuinavontuur is in staat zijn zelf compost te maken. Niet dat het ontzettend moeilijk is, integendeel, maar je moet weten wat kan en, beter nog, wat niet kan. Compost ontstaat door het samenbrengen van groen en bruin tuin- en keukenafval. Het is de ideale manier om van je (verteerbare) afval af te geraken, je tuin kracht te geven en er een goed gevoel aan over te houden. Ja, van composteren krijg je een goed gevoel. Het streelt je ecologische zieltje en bovenal: het spaart je het gezeul naar het plaatselijke containerpark. Gedaan met zakken vol lekkend en stinkend goed in je auto te sleuren en na twee weken nog het gevoel te hebben dat er een lijk onder je zetels verstopt zit. Zelf composteren begint bij het aanschaffen van een compostvat, dat je trouwens voor een appel en een ei bij de gemeente of de stad kunt kopen. In een kleine tuin is dat trouwens de ideale manier om compost te maken. Beschik je over een middelgrote tot grote tuin, dan kun je overwegen om zelf het een en ander in elkaar te boksen. Je maakt zelf eenvoudig een composthoop door paaltjes in de grond te kloppen en er draad of gaas rond te spannen. Of je maakt een exemplaar met transportpalletten, daar zijn al veel goede resultaten mee bereikt. Heb je er de plaats voor, zet dan drie composthopen naast elkaar om af en toe te kunnen keren. Luchtcirculatie is immers het sleutelwoord om met succes compost te kunnen maken. Zonder lucht krijg je vroeg of laat problemen met gisting, te droge of net te natte deeltjes.
Een gezonde composthoop
Composteren is meer dan wat afval en takjes op elkaar gooien en hopen dat Moeder Natuur de rest doet. Een gezonde composthoop moet vaak worden gekeerd. Dat betekent dat je alle afval dat bovenop ligt naar binnen brengt en omgekeerd. Door drie bakken naast elkaar te zetten kun je makkelijker afval van de ene bak naar de andere brengen. Afval dat bovenop ligt is meestal te nat of droogt uit wanneer het te warm is en wordt om die reden niet of nauwelijks omgezet in bruikbare compost. Wist je trouwens dat een evenwichtige composthoop erg warm kan worden binnenin? Aan het begin van het composteringsproces zijn temperaturen van 60 tot wel 75 °C geen uitzondering. Dat schakelt alle ziekten, schimmels en zelfs onkruidzaden uit. Een natuurlijk afweermechanisme, zeg maar. Na een aantal weken daalt de temperatuur tot gemiddeld 40 °C.
Te nat of te droog
Soms, heel soms, doet compost niet wat ervan verwacht wordt. Het verteren gaat tergend traag vooruit of de substantie is te nat of te droog. In dat laatste geval kun je een bamboemat of zelfs rabarberbladeren over de composthoop aanbrengen. Dat voorkomt uitspoeling en houdt ook het vocht binnenin langer vast. Compost die te droog is of net heel veel insecten bevat die er niet horen te zitten spreid je open, maak je nat en breng je weer bij elkaar.
Wat kan niet?
- Katten- of hondenuitwerpselen gooi je nooit op de composthoop. Onze geliefde viervoeters eten vlees, waardoor hun uitwerpselen parasieten kunnen bevatten.
- Gekookte etenswaren geef je aan de kippen, bewaar je in de diepvries of deel je van mijn part uit aan de buren, maar gooi je niet op de composthoop. Ze verteren niet zoals plantenresten en kunnen zelfs ratten met zich meebrengen.
- Zieke planten doe je meteen weg, en gooi je niet op de composthoop. Ziekten en schimmels kunnen er overwinteren en zich het jaar daarop opnieuw manifesteren op je planten.
- Onkruid dat al zaden heeft gevormd komt liefst niet op de composthoop terecht.
- Dikke takken of boomstammen verteren ontzettend traag of zelfs helemaal niet. Breng ze naar het containerpark of haal ze door de verhakselaar om opnieuw te gebruiken in de tuin – bijvoorbeeld bij de aanleg een pad.
- Naaldhout hoort niet thuis op een composthoop. De naalden verteren nauwelijks, wat uiteindelijk resulteert in een zure pH – waarde.
- Schillen van met chemisch behandelde producten, groenten en fruit moet je vermijden. Ze kunnen schadelijke stoffen bevatten die nadelig kunnen zijn voor je composthoop. Groenten en fruit uit eigen tuin vormen uiteraard geen enkel probleem.
- Gras kan, maar dan liefst in de juiste dosis. Verdeel het in laagjes, maar voorkom dat alles op een hoop ligt te gisten. Het stinkt vreselijk en verstoort het evenwicht van alle organismen.
Wanneer is compost gebruiksklaar?
Dat is afhankelijk van de weersomstandigheden, hoe goed je omspringt met deze tips en hoe vaak je het geheel hebt gekeerd. Meestal is compost, die goede zorgen kreeg, gebruiksklaar na ongeveer zes maanden. Ondervind je dat nog niet alles goed is verteerd, wacht dan nog heel even om de compost te gebruiken. Compost die gebruiksklaar is, is donker (bijna zwart), weegt niet veel en ruikt maar stinkt niet.
